(Vía
culturagalega.org) O Día Forestal Mundial celébrase dende 1971, organizado pola FAO (Food and Agriculture Organization).O estado de Nebraska
reivindica aínda que foi primeiro lugar que fixo unha Festa da Árbore. O gobernador deste estado en 1872, Henry Morlon, foi pioneiro en celebrar unha plantación conmemorativa. A súa idea estendeuse logo con rapidez por Estados Unidos e ao longo do século XX chegou a Europa e ao resto do mundo. Foi por entón cando se descubriu que a Morlon se lle adiantara o concello cacereño de Villanueva de la Sierra, que tería iniciado unha celebración semellante en 1805, segundo sostiña Joaquín Costa.
"La fiesta del árbol tiene una gran relevancia en Villanueva de la Sierra. Ya en 1805, época de los vientos libertadores de la Revolución Francesa , son cortados los árboles de raíz por Napoleón Bonarte, emperador que extenderá sus dominios por buena parte del territorio Europeo, y en lo tocante a España, instaurará la monarquía cuyo frente coronará a su hermano José Bonaparte, Pepe Botella para los hispanos.
En Villanueva de la Sierra, un pueblo de la Sierra de Gata, un cura llamado D. Ramón Vacas Roxo , acompañados de los maestros y niños de la Escuela del pueblo, deciden que en la fiesta del martes de Carnaval, plantarán árboles en conmemoración de la Libertad. El sitio escogido será el ejido del pueblo y la arrollada de la Mora, enclaves húmedos en la periferia del caserío, donde son apropiados los álamos por su apetencia a la humedad, buena sombra y rápido crecimiento .De esta decisión se da cuentas a las autoridades, que rápidamente se suman a la idea y son los alcaldes D. Pedro Barquero y D. Andrés Hernández quienes deciden organizar tres días de Fiestas, a los que se suman todo el vecindario, alegrando el ambiente con música de tamboril y regado con buen vino gratis para los asistentes, cono así consta en los archivos municipales, en crónicas de D. Ezequiel Solana.
No será hasta D. Joaquín Costa (1846-1911), notable jurista y político aragonés , principal cabeza del Regeneracionismo, movimiento en la lucha contra el caciquismo imperante, cuando se reinvindique para España, y concretamente para Villanueva de la Sierra, la autoría de la Fiesta del Árbol , basándose en la documentación aportada por el insigne botánico D. Francisco Antonio Fernández Zea, que describe tal celebración en el semanario Agricultura y Arte, con fecha 24 de Octubre de 1804", explican na web municipal deste concello cacereño.
Mondoñedo, berce de Álvaro Cunqueiro
Mais foi Eduardo Lence-Santar y Guitián, cronista oficial de Mondoñedo durante primeira metade do século XX, o investigador que que descubriu que esta cidade creou unha primeira festa da árbore, cunha data que varía segundo a fonte (uns póñena en 1569, outros en 1594).
"Corría el año de 1594 cuando D. Luís de Luaces, Regidor Perpetuo de la Ciudad de Mondoñedo, plantó la arboleda que está al partir de la ciudad, camino de Abadín, donde hay una ermita dedicada a Nosa Señora dos Remedios y dicen en esta tierra que cuando la plantó convocó a los comarcos y a todos los niños y les dio un gran banquete para que quedase en memoria de que él había sido el que había plantado la arboleda, motivo por el cual se celebra la actual fiesta de árbol en muchos lugares de Europa.
Su hija Doña Magdalena Fernández de Luaces Estoa y Miranda, casada con el Almirante D. Gonzalo Méndez de Cancio y Donlebún, gobernador y Capitán General de La Florida, a su regreso a España del continente americano en el año 1604, trae varias arcas con semillas de maiz, planta que se introduce en Europa a través de la siembra en los muchos lugares de Galicia y Asturias de que disponían estas familias. Las dichas arcas las conservan hoy descendientes de estas casas", cóntase na Wikipedia.
Volta da festa
Aínda que se continuou celebrando no tempo a plantación daquel arboredo, a festa tivo interrupcións nos máis de catro séculos que transcorreron desde a súa posta en marcha, e non colleu unha certa continuidade ata comezos do século XX. Foi por aquel entón cando apareceron celebracións semellantes por todo o país. Segundo asegura Francisco Díaz-Fierros no seu libro "A cuestión ambiental en Galicia", o actual formato de festa adoptouse a imitación dunha iniciativa catalá. En 1898 comezou en Barcelona, por proposta de Rafael Puig i Valls, un evento que tentaba promover nas escolas o amor polas árbores mediante plantacións masivas un día sinalado. A idea propagouse rapidamente, ata que en 1914 foi oficializada a nivel estatal. Segundo os datos desta obra, en 1910 fíxose a primeira das festas con este carácter en Galicia, máis concretamente en Tui, por iniciativa do enxeñeiro de montes Rafael Areses. O mesmo ano houbo eventos semellantes en Vigo e en Xunqueira de Ambía. Sen datas concretas, as plantacións celebrábanse normalmente a finais ou a comezos do ano, principalmente por ser a época máis propicia para prenderen as árbores.
O xeito das festas
Consérvase un texto de 1.927 da revista de Acción Social, que amosa que en Mondoñedo esta celebración era todo un acontecemento local e que xa se incorporara ao xeito coetáneo de facer a festa. Segundo ese artigo, o programa daquel ano comprendía un día enteiro. Entre os actos previstos había procesión civil, misa de campaña, banda de música, nenos a entoar o "himno á árbore", merendas, canto e baile tradicional e discursos por parte das principais autoridades civís e militares (ata sete oradores aparecen recollidos entre alcalde, mestres de escola e párrocos entre outros). Como non podía ser menos, o evento incluía a plantación de árbores en conmemoración daqueles que no seu día fincara Luís de Luaces, a cargo dos nenos das escolas locais. En xeral, e polos datos que achega Díaz-Fierros, este esquema repetíase con poucas variacións en todas as festas que se facían na época.
A expansión do monocultivo do eucalipto ameaza a diversidade da fraga galega
A explosión verde
E é que coincidindo con este renacer de comezos de século, as celebracións arbóreas estendéronse por todo o país. "A Festa da Árbore foi, con toda probabilidade, a actividade que máis influíu na creación dunhas condicións que actuaron moi positivamente no xermolar dun compromiso ambiental dos galegos" sinala Díaz-Fierros. Segundo recolle este autor, en 1918 hai testemuño de vinte eventos deste tipo só na provincia da Coruña, o que nos dá a idea da súa extensión. Co pasar do tempo e a aparición de novas formas de reivindicación ambiental, aos poucos estas festas foron perdendo fama e moitas deixaron de celebrarse. No entanto, non é estraño a día de hoxe que calquera colexio do noso país reserve unha data na que os alumnos se achegan ao campo e fan unha simbólica plantación.
Árbores hoxe
Con algo menos de lustre, e tamén con menos discursos, continúa a se facer hoxe en día en Mondoñedo a Festa da Árbore. O evento, que non se celebra nunha data fixa, continúa a ter como eixe central unha plantación. Na actualidade son os nenos dos centros de ensino mindonienses os que se encargan maioritariamente deste labor, que continúa a contar coa presenza de diferentes autoridades oficiais. De calquera xeito, desde o Concello anímase aos veciños a que participen achegando os brotes que consideren. Cada ano, compleméntase esta actividade con iniciativas para coñecer mellor o contorno natural. Exposicións ou rutas de sendeirismo son algunhas das propostas máis habituais. E aos poucos, os troncos continúan a medrar.
